Türkiye Merkezli Kavramsal Bir Teklif
Coğrafya sadece bir yer bilgisi değildir. Haritalar sadece sınır çizmez; aynı zamanda zihin çizer.
Bugün haritalarda ve diplomasi belgelerinde sıkça karşılaşıyoruz bu ifadeyle:
“Doğu Akdeniz”
Ama sormak gerekiyor:
Doğu Akdeniz kime göre “doğu”? Hangi merkeze göre konumlandırılmış bir doğu?
Kavramların Haritasında Kayıp Bir Merkez: Türkiye
“Doğu Akdeniz” kavramı, Batı Avrupa merkezli bir bakışın ürünüdür.
Londra’dan, Paris’ten veya Brüksel’den bakınca Türkiye’nin güney kıyıları ve çevresi doğuda kalır.
Bu yüzden Türkiye, Kıbrıs, Suriye, Lübnan, Filistin ve Mısır’ın bir kısmı, “Doğu Akdeniz” olarak kodlanır.
Ama Türkiye’den bakıldığında bu bölge, doğuda değil, güneyde yer alır.
Yani aslında bu alan Güney Akdeniz Havzasıdır.
Dolayısıyla “Doğu Akdeniz” demek, coğrafî değil, politik ve merkezî bir tercihtir.
Kendi Denize Başkasının Adıyla Bakar mısın?
Bir millet düşünün;
• Kendi denizinin kıyısında,
• En uzun kıyı şeridine sahip,
• Jeopolitik olarak merkezde,
ama o denizi bile başkasının kavramıyla tanımlıyor.
İşte mesele tam da burada başlıyor.
Kavramların teslimiyeti, zihinlerin teslimiyetiyle başlar.
Bir denizi nasıl adlandırdığınız, o deniz üzerindeki hak, yetki ve iddia dilinizi de belirler.
Osmanlı’da Akdeniz Neydi?
Osmanlılar Akdeniz’e “Bahr-i Sefîd” (Beyaz Deniz) derdi.
Bu deniz, bir uçtan bir uca gaza menziliydi, ticaret yoluydu, medeniyetin kapısıydı.
Barbaros için bu deniz “doğu” değil, merkezin etrafındaki ufuktu.
Piri Reis için bu deniz, payitahttan çıkan seyrüseferin mavi atlasıydı.
Yani mesele bir yön değil, bir bakıştı.
Bugün ise Akdeniz’in kendi denizcilerine yabancılaştığı bir çağdayız.
Türkiye Merkezli Kavramsal Teklifler
Batı’nın çizdiği “Doğu Akdeniz” yerine, Türkiye merkezli bir kavramsal yeniden adlandırma önerilmelidir. Örneğin:
• Güney Akdeniz Havzası
• Mavi Vatan’ın Güney Cephesi
• Bahri Sefid’in Doğu Yakası
• Anadolu’nun Deniz Menzili
• Akdeniz’in Kalpgâhı
• Gazi Denizler Bölgesi
Bu kavramlar, sadece yön değiştirmez; aynı zamanda egemenlik dili kurar.
Çünkü adlandıran, aynı zamanda anlam veren ve hüküm kurandır.
Son Söz: Kavram Haritası Olmayanın Strateji Haritası Olmaz
Bir denizi savunmak istiyorsanız önce o denize bir isim vermelisiniz.
Kavram, sadece kelime değil; irade beyanıdır.
Eğer denize bakan göz seninse, haritaya yazılan isim de senin olmalıdır.
Doğu Akdeniz mi, Güney Akdeniz mi?
Merkez sensen, yön de senin dilinle şekillenmelidir.
Çünkü denizden önce kavram kaybedilir;
ve kavram kaybedilirse, harita başkasına hizmet eder.
Durmuş ÇELİKTEN
Eğitimci - Yazar
