Danıştay’dan GES’e iptal kararı

Anadolu Grubu tarafından Gerze-Yaykıl’da inşa edilmek istenen Gerze Enerji Santralı projesi Danıştay tarafından iptal edildi. İptal sonrasından Yeşil Gerze Çevre Platformu (YEGEP) tarafından bir basın açıklaması yapıldı. Açıklamada Anadolu grubunun projesinin, yıllardır yürütülen mücadele ile tarihteki yerini aldığı bildirildi. 

Yaykıl köyünde Anadolu Grubu tarafından yapılmak istenen termik santrale yönelik Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 23 Şubat 2015 tarihinde sonlandırılan ÇED raporunun ardından elektrik üretim lisansı da iptal edildi. Danıştay tarafından verilen kararın yıllardır verilen haklı bir mücadelenin olumlu sonucu olduğunu belirten Yeşil Gerze Çevre Platformu (YEGEP) bir basın açıklaması yayımladı. YEGEP tarafından yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi; “Sinop’un Gerze ilçesine bağlı Yaykıl köyünde Anadolu Grubu tarafından yapılmak istenen termik santrale karşı yürütülen ve mücadele; sonlandırılan ÇED sürecinin ardından, elektrik üretim lisansının da iptaliyle zaferini perçinledi, mücadele kesin bir kazanımla tarihteki yerini aldı.

Yaykıl Köyü yakınlarında, Bir kısmı ormanlık alan olan bölgeye kurulmak istenen santralın ÇED süreci, 30 Nisan 2012 tarihli 1. İnceleme Değerlendirme Komisyon Toplantısında “termik santral kurulmak istenen yerin hemen yakınında ormanlık alanların bulunduğu, hatta santral alanının bir kısmının orman alanı olduğu, termik santraldan açığa çıkacak baca gazı emisyonlarının Gerze’yi, Sinop’u, termik santral alanının 25 km uzağında bulunan Tabiat Koruma alanı olan Sarıkum Göletini olumsuz etkileyeceği” gerekçesiyle durdurulmuştu. Anadolu Grubu ve Dokay ÇED firmasının yaptığı revizyonlar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kabul edilmemiş, nihayetinde ÇED süreci Bakanlığın 23 Şubat 2015 tarihli kararıyla sona erdirilmişti. Böylelikle santral projesinden geriye kalan tek evrak, ÇED sürecinden çıkacak karar vermeden alelacele şirkete verilen elektrik üretim lisansı olmuştu.

Gerze Enerji Santralı projesinin işletmeye geçebilmesi için ihtiyaç duyduğu elektrik üretim lisansı için ÇED sürecinin tamamlanması beklenmemiş, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumuna yapılan başvuruyla, 20 Kasım 2008 tarihinde lisans alınıvermişti. Çevre Kanununun 10’uncu maddesinin 2’nci fıkrasında, ÇED Olumlu ya da ÇED Gerekli Değildir kararı alınmadıkça, bir proje hakkında izin veya ruhsat verilemeyeceği, proje yatırımına başlanamayacağı belirtilmesine karşın, Gerze Enerji Santrali projesinin üretim lisansı için ÇED süreci tamamlanmadan yapılan başvuruyu EPDK kabul etmişti. Yaykıl Köyü Muhtarı Ahmet Tiryaki, köyün ileri gelen isimlerinden merhum Cengiz Oğuz ve Sinop Barosunun açtığı iptal davasında, Danıştay 13. Dairesi elektrik üretim lisansının yürütmesini 2009 yılında durdurmuştu. 23 Şubat 2015’te Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Gerze Enerji Santralının ÇED sürecini sona erdirmesiyle, 2008’de verilen elektrik üretim lisansının hukuksuzluğu bir defa daha ortaya çıktı.

Elektrik üretim lisansının yürürlükte kaldığı 7 yıl içerisinde, EPDK’nın kendisini bağlayan kanunlara uymadığı da görüldü. 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun Lisans Esasları başlıklı 5’inci maddesi uyarınca, enerji tesislerinin inşaat süresi içerisinde kurulamayacağının tespiti halinde ilgili lisansın iptali gerekirken, EPDK bu yöndeki başvuruları da değerlendirmedi. İnşaat öncesi dönem için 16 ay, inşaat dönemi için 48 ay, yani toplamda 64 aylık süre içinde üretime başlaması gereken Gerze Enerji Santralı projesinin, lisansın alınmasının ardından 64 ay geçmesine karşın inşaatına dahi başlanamaması üzerine 20 Mart 2014’te EPDK’ya başvuran Gerze ve Yaykıllılar, kurumdan iptal kararı çıkmayınca, lisansın iptali için açılan davaya müdahil oldu.

Danıştay 13. Dairesinde görülen davanın 31 Mart 2015’te görülen duruşmasının ardından alınan karar, enerji üretiminde merkezi karar alma mercilerindekilere ve yerelle her türlü çatışmayı göze alarak yatırım planlayan şirketlere ders niteliğindedir. Yereldeki demokratik karar alma süreçlerini baypas etse dahi, çevre mevzuatında işaret edilen ÇED sürecinin “üretim lisansı verilmeden önce bir ‘ön şart’ olarak kabul edilmesi ve bu ön şartın lisans verilmeden önce aranması gerekli olduğunu” açıklayan mahkeme, niçin kamu ve özel sektörün yurttaşlarca denetlenmesi gerektiğini ise şu sözlerle özetledi: “Elektrik üretim faaliyetine konu bir projeye çevreye uyumlu olup olmadığı bilinmeden üretim lisansı verilmesinin, Anayasanın 56. maddesi, Çevre Kanunu ve Elektrik Piyasası Kanununun göz ardı edilmesi anlamına geleceği kuskusuzdur.” Elektrik üretim lisansının ancak “tüketicilerin kullanımına sunulacak elektriği çevreye uyumlu bir şekilde üreteceği kanıtlanmış başvuru sahiplerine verilebileceğini” belirten mahkemenin 31 Mart 2015 tarihli iptal kararıyla, Gerze Enerji Santralı projesine ait son evrak da tarihe karıştı.

Toplumsal muhalefet sonucunda hayata geçirilemeyen Gerze Enerji Santralı projesinin hayaleti yalnızca bir direniş destanını işaret etmemekte, aynı zamanda merkezi iktidarların karar alma mekanizmalarını yerellerin iradesini görmezden gelerek işletemeyeceğini de göstermektedir. Yerel iradeyi hapseden ÇED uygulamalarına, hak ihlallerine, ceza davalarına karşın karar alma sürecine kendi uygun bulduğu biçimde, kendi sözüyle katılan Gerze ve Yaykıl halkının mahkeme sürecine bile gerek bırakmadan sonlandırdığı ÇED sürecinin ardından alınan elektrik üretim lisansı iptal kararıyla, Gerze-Yaykıl direnişi tarihe geçmiştir.